Jak bezpiecznie użytkować maszyny?

Dokumentem, który reguluje sposób użytkowania maszyn jest Rozporządzenie Ministra Gospodarki z  dnia 30 października 2002 r. W bardzo ogólny sposób ukazuje ono kwestie bezpieczeństwa użytkowania maszyn, pozostawiając jednak w wielu kwestiach dowolność dla ich użytkowników. 

W trakcie instalacji maszyny czy urządzenia ważne jest, aby zwrócić uwagę na jej lokalizację. Powinna ona zapewniać odpowiednią przestrzeń pomiędzy danymi elementami ruchomymi, a także pomiędzy poszczególnymi częściami maszyny a pozostałymi elementami znajdującymi się w jej otoczeniu. Należy zadbać o to, aby ani obecność pracowników, ani innych maszyn nie zakłócała jej pracy. Ważne jest również, aby zadbać o bezpieczeństwo dostarczania zasilania oraz odprowadzania produktu, aby zniwelować ryzyko np. porażenia prądem.

Rozporządzenie reguluje także kwestię przenoszenia ładunków. Jak wiadomo maszyny oraz urządzenia wykonują bardzo dużo zadań. Dla przykładu ładowarki mają służyć załadunkowi i transportowi na bliskie odległości, rodrabniacze natomiast odpowiadają za rozdrabnianie materiału. Kolejnymi zadaniami  jest także przenoszenie ładunków oraz podnoszenie pracowników. W rozporządzenia dowiadujemy się między innymi, że nie powinno się przenosić ładunków nad pracownikami, a także nad miejscami niezabezpieczonymi, gdzie zazwyczaj przebywają pracownicy. Jeśli ładunki przenosi się na otwartej przestrzeni, ważne jest, aby reagować na warunki atmosferyczne. Jeśli są niesprzyjające, należy przerwać pracę. Ustawa nie wskazuje jednak dokładnie, o jakie zagrożenia chodzi.

Jeśli chodzi o sterowanie, to oczywistym wydaje się, iż obsługi maszyn posiadających własny napęd mogą podjąć się tylko pracownicy, którzy zostali w tym zakresie przeszkoleni. Należy zadbać o to, aby sterowanie odbywało się poza strefami niebezpiecznymi oraz wykluczyć możliwość przypadkowego uruchomienia. Jeśli operator nie jest w stanie sprawdzić ze swojego miejsca, czy nikt nie znajduje się w strefie niebezpiecznej, maszyna powinna być wyposażona w sygnał ostrzegawczy. Pozwoli to zasygnalizować osobom, które przypadkowo znalazły się w obrębie pracy maszyny, iż ze względów bezpieczeństwa należy to miejsce opuścić.

Następną ważną kwestią jest zabezpieczenie pracowników przed wystąpieniem pożaru, uwalnianiem się płynów oraz innymi zagrożeniami, które mogą wystąpić poprzez kontakt z energią elektryczną. W momencie gdy pojawia się ryzyko zetknięcia z ruchomymi częściami urządzenia, konieczne jest zastosowanie osłony ochronnej. Aby były one w stanie zabezpieczyć pracowników, powinny być trudne do usunięcia, wykonane z trwałej konstrukcji, jednak nie ograniczające przy tym pola widzenia operatora. Maszyna, której przeznaczenie to przenoszenie pracowników, wyposażona musi być w narzędzia zabezpieczające. Przede wszystkim wymienić tu należy kosz, a także rozwiązania, które chroniłyby pracowników na przykład przed wypadnięciem z kosza, uwięzieniem czy uderzeniem. Aby dodatkowo ograniczyć ryzyko wypadku, warto zainstalować liny nośne o zwiększonym współczynniku bezpieczeństwa. Liny te należy sprawdzać przed rozpoczęciem każdego dnia pracy oraz pamiętać o przeprowadzaniu kontroli okresowych.

Instrukcje, które dotyczą użytkowania zarówno maszyn, jak i urządzeń, powinny zawierać informacje o prawidłowym użytkowaniu oraz ewentualnych sytuacjach nietypowych, które mogą wystąpić. Pracownicy, nawet jeśli bezpośrednio nie użytkują danej maszyny, powinni zostać poinformowani o możliwych zagrożeniach. Zadbać należy również o to, aby każda maszyna była oznakowana w sposób trwały i czytelny. Niezbędne jest również posiadanie deklaracji potwierdzającej zgodność maszyny z dyrektywą 2006/42/WE. Do pracodawcy należy także zapewnienie przeszkolenia pracowników w zakresie użytkowania maszyn, jak również przeszkolenie osób odpowiedzialnych za naprawy, modernizację czy konserwację maszyn.

Przeglądy oraz kontrole są bardzo istotnym aspektem eksploatacji maszyn i urządzeń. Jeśli używanie urządzenia uzależnione jest od warunków zewnętrznych, przed rozpoczęciem pracy poddać je należy wstępnemu przeglądowi. Nie określono konkretnie, o jakie warunki chodzi, zakłada się więc, że to producent określi, jakie czynniki będą dla jego maszyny niewskazane bądź szkodliwe. Przeprowadzenie takich kontroli należy do zadań tych pracowników, którzy posiadają do tego odpowiednie kwalifikacje. Jeśli maszyny wystawione są na wpływ warunków atmosferycznych, poddawać je również trzeba kontrolom okresowym oraz specjalnym. Przepisy nie wskazują jasno szczegółowych przypadków ani częstotliwości, z jaką należy te kontrole wykonywać, natomiast dokumenty z kontroli przechowywać należy przez 5 lat. Mogą być one przeprowadzane przez inspektorów pracy, w zakres obowiązków których wchodzi sprawdzenie oznakowania maszyn, deklaracji zgodności oraz spełnienia wymagań zawartych w rozporządzeniach.